Voor gemeenten in zelfbeheer

Deze tekst schreef ik op het einde van 2004, hij was in grote mate gebaseerd op de ideeën van Janet Biehl en Murray Bookchin en ik beschouw hem als één van mijn beste vroegere teksten...

Ik ben al meer dan zeven jaar veel bezig met de strijd voor zelfbestuur in gemeenten. Ik ontmoette in Europa ook veel mensen die me daarbij wilden helpen. Het was niet altijd evident, want reizen is duur. Maar het heeft wel de moeite geloond. Ik heb er veel van geleerd bijvoorbeeld.
Wie macht aan de inwoners van een gemeente zelf wil geven moet er ook bewust naar streven, en strijden voor zelfbestuur. Men zal het niet bekomen door zich aan te passen aan de bestaande maatschappelijke krachten, evenmin zullen de bestaande gemeentebesturen hun macht op een schaaltje overhandigen aan activisten.
Integendeel, de huidige context stimuleert veel meer centralisatie van de macht in de handen van weinigen, autoritair gedrag, en lippendienst aan hiërarchische principes op de werkvloer. De leerprocessen die inwoners van een gemeente door moeten maken zijn vaak enorm groot, en zonder een goed georganiseerde beweging die zelfbestuur propageert en mensen bewust maakt van de vele positieve kanten van een gemeente in zelfbeheer lijkt me een duurzame en grootschalige, rechtstreeks-democratische situatie onmogelijk in de toekomst. Evenmin zal zo'n beweging voor gemeentelijk zelfbestuur spontaan ontstaan. Ze moet bewust opgebouwd worden, en in eender welke regio moet ze gedragen worden door, op zijn minst, een aantal mensen die zich volledig inzetten voor de uitbouwing ervan.
De mensen die voor een gemeente in zelfbeheer zijn moeten regelmatig samenkomen, al dan niet in grote groepen, en discussiëren over hun visies. Ze kunnen bijvoorbeeld beslissen om een studiegroep op te richten, en zichzelf zo vertrouwd mogelijk proberen te maken met vrijheidsgezinde ideeën. Ze zouden de basisliteratuur omtrent vrijheidsgezind municipalisme
kunnen lezen, teksten van Janet Biehl en Murray Bookchin die aangeven hoe men gemeenten kan democratiseren in een strijd voor een rechtvaardige, solidaire samenleving. Ze kunnen elkaar regelmatig ontmoeten om die teksten te bespreken, alsook vragen die hierbij ontstaan verwoorden, en zo goed mogelijk proberen te beantwoorden. Door zichzelf te vormen en door zichzelf voor te bereiden op de tegenstand die ze kunnen ervaren, verwerven ze de middelen om anderen te vormen en de beweging vooruit te helpen.
Ze kunnen ook aanverwante werken lezen. Deze kunnen over sociale ecologie gaan, over allerlei rechtstreeks-democratische tradities in hun eigen regio, of in andere delen van de wereld; over de geschiedenis van linkse, radicale bewegingen of over democratische en politieke theorie in het algemeen, ook revolutionaire anarchistische werken,... In Nederland zou men dingen van Arthur Lehning of Erik Krebbers kunnen lezen, in Duitsland teksten van Gustav Landauer, Lou Marin of Jutta Ditfurth. Het is zeker geen voorwaarde voor de deelname aan de studiegroep om tonnen literatuur te beginnen verwerken, maar vorming en zelfvorming is zeker noodzakelijk, en een ruime kennis verwerven over vrijheidsgezind municipalisme lijkt mij nog interessanter.
Wie gemeentelijk zelfbestuur wil, moet ook vrienden en kennissen zoeken die in het project geïnteresseerd zijn, en de studiegroep uitbreiden om ze er in op te nemen, of soortgelijke groepen doen ontstaan. Doordat ze nieuwe mensen helpen deze ideeën te begrijpen, zullen ze ook zichzelf kunnen testen, of leren hoe ze beter kunnen reageren op vragen, tegenwerpingen en
kritieken.
Plaatselijke politieke en ecologische kwesties moeten grondig bestudeerd worden. Vrijheidsgezinden kunnen bijvoorbeeld opiniestukken schrijven, of een algemeen verslag over alle omgevingsproblemen van een wijk in hun gemeente, of over de waarschijnlijke sociale en ecologische gevolgen die een voorgestelde ontwikkeling zou kunnen hebben. Er kan een lokale nieuwsbrief komen. Artistieke neigingen kunnen helpen bij het maken van goede posters en pamfletten. In het ideale geval verspreiden ze veel kwaliteitsvolle literatuur in een vrij grote regio, en ook in plaatselijke boekhandels, buurtcentra of kaffees.
In de oproep tot plaatselijke democratie schuilt er heel wat wervingskracht als ze gepaard gaat met een kritisch bewustzijn bij de aangesproken mensen. Het oprichten van buurtvergaderingen en andere rechtstreeks-democratische organisaties waarin deze besluitvorming gekoesterd wordt is ook belangrijk. Er moet tevens gewerkt worden aan een sociale economie, een economie die ingaat tegen mensonvriendelijk ondernemen en tegengas geeft op ecologisch vlak, om de bestaande ecologische crisis te helpen stoppen.
De groepen die voor zelfbestuur gewonnen zijn dienen hun eigen stads- of gemeentebestuur op te roepen om de buurtvergaderingen een wettelijke basis te geven door dit principe in het bestuursakkoord van de gemeente op te nemen. Zolang er in de gemeente geen democratische meerderheid is gevonden voor de afschaffing van dat stads- of gemeentebestuur, voor de decentralisering van de besluitvorming naar de buurtvergaderingen toe, moet er druk worden gezet op het Bestuur om tot zelfbestuur te komen. Dit kan bijvoorbeeld door deelname aan gemeenteraadsverkiezingen of stemboycots.
Er kunnen ook voordrachtreeksen in daarvoor geschikte ruimtes gehouden worden. De sprekers zouden gebruik kunnen maken van een heel scala aan onderwerpen, zoals democratie in theorie en praktijk, vrijheidsgezind feminisme, radicale geschiedenis. Ze zouden ook acties kunnen organiseren rond kwesties van onmiddellijk belang, en deze steeds koppelen aan de eis voor buurtvergaderingen waarin de mensen zelf kunnen beslissen. Vrijheidsgezinden zouden een grote actie kunnen organiseren om te protesteren tegen de ontwikkeling van een winkelcentrum of het bouwen van kantoren voor een kapitalistische onderneming, en hierbij uitleggen welke maatschappelijke krachten er achter zo'n ontwikkeling schuilgaan. Wanneer kwesties aan de orde zijn in de lokale gemeenteraad dienen zij zich uit te spreken en de rechtstreekse democratie als lange-termijn-oplossing voor problemen naar voor te schuiven, op die momenten is een goede communicatie in de richting van mensen buiten de beweging belangrijk.
De leden van de beweging zullen meer dan waarschijnlijk coöperatieve activiteiten in de plaatselijke regio kennen of hierin al geëngageerd zijn, met name coöperatieve voedingswinkels en kaffees, voedselcollectieven, en soortgelijke dingen. Deze activiteiten zijn van belang omdat ze een geest van samenwerking onder individuen ontwikkelen, wat noodzakelijk is voor de regionale solidariteit waarop een directe democratie steunt. Vermits ze in het kapitalistische systeem ingebed zijn, kan er echter niet op vertrouwd worden dat hun zin voor coöperatie blijft bestaan.
Een alternatieve economie die werkt volgens de principes van de markt, niet volgens het principe "ieder werkt naar vermogen en krijgt naar behoefte", en ook niet onder het beheer van gemeentes die samenwerken valt, is werkelijk kwetsbaar.
Vrijheidsgezinden moeten de waarde van coöperatieven goed in leren schatten, en weliswaar de coöperatieven in hun rechten laten, maar toch het meeste van hun energie besteden aan de oproep voor en het streven naar rechtstreeks-democratische buurtvergaderingen. Ze dienen ook met zoveel mogelijk mensen te praten, met elkeen die luistert, geduldig uitleggend waarom de buurtvergaderingen nodig zijn, en hierbij dezelfde verklaringen herhalen als het nodig is, vragen naar het beste vermogen beantwoorden, en bezwaren zo goed als men kan weerleggen.

Rafa Grinfeld