Is Vlaanderen rechts?

Steeds minder mensen in Vlaanderen zijn bereid om lid te worden van een partij. De kloof tussen staatkunde en de inwoners van dit land wordt dus steeds groter. De zittende regering beschikt niet over een meerderheid van de inwoners die er achter staat. Zelfregering van de inwoners in gemeenten lijkt niet gigantisch veel minder populair dan deelstaatsregering. Maar hoe rechts is Vlaanderen eigenlijk?

Er wordt vaak beweerd dat Vlaanderen rechts is. De partijen links van CD&V en Open Vld lijken samen slechts goed voor ongeveer een kwart van de stemmen. De samenwerking met Brussel en Wallonië binnen het kader van één natie en staat lijken velen in Vlaanderen te willen verbreken. Partijen als het VB, N-VA en Lijst Dedecker zijn samen goed voor meer dan een derde van de stemmen. En het VB heeft vele jaren zijn stempel gedrukt op de ontwikkelingen.
Daartegenover staat het feit dat België nog steeds niet gebarsten is volgens een traditioneel communautair en identitair scenario, en dat de hoogdagen van het VB wel eens voorgoed voorbij zouden kunnen zijn. De twee grootsteden in Vlaanderen, Antwerpen en Gent, hebben burgemeesters die lid zijn van de sp.a. Wanneer er in Antwerpen geen grote fusie van gemeenten was gekomen en Antwerpen dus kleiner gebleven was, hadden we nu misschien ook twee centrum-linkse meerderheden in de grootsteden gehad. Maar zoiets blijft natuurlijk speculatie. Grootstad Antwerpen is één van de meest multiculturele grootsteden in de wereld. Het intercultureel karakter ontbreekt vooralsnog, maar elk begin is moeilijk.
Vlaanderen is op industrieel-kapitalistische leest geschoeid, en zit in de top tien van rijkste regio's in de wereld, het ideaal van consumentisme is overheersend. Daartegenover staat het feit dat de koopkracht van veel inwoners klein blijft, dat de syndiceringsgraad zeer hoog is en dat zelfs veel mensen die onlangs extreem-rechts stemden toch gesyndiceerd blijven. Ook het medialandschap is niet uitsluitend een kwestie van bedrijfsbeheer en verkoopcijfers.
De “politieke cultuur” in Vlaanderen is naar West-europese normen dus niet uitgesproken rechts. Indien we politiek in de ruime zin van het woord interpreteren (dus inclusief het verenigingsleven, de discussiecultuur en het staatkundig reilen en zeilen) is Vlaanderen ongeveer even rechts of even weinig rechts als Frankrijk, Duitsland, Nederland of Engeland. We kunnen zelfs gewagen van een duidelijk minder rechts klimaat in de Benelux dan in de rest van de West-europese landen.
Dit is geen pleidooi voor chauvinisme, er is niks om trots op te zijn eigenlijk, maar het heeft geen zin om te vervallen in defaitisme of fatalisme. Indien politici het steeds maar weer hebben over het gevaar van populisme en verrechtsing in Vlaanderen, kan dit bij momenten tot een ogenschijnlijke legitimatie voor een centrum-rechts beleid leiden. Als populisme slechts rechts is, en Vlaanderen ook... dan is een centrum-rechts beleid volgens vele “progressieven” misschien zo slecht nog niet. Als Vlaanderen en haar bevolking rechts is, dan wordt een centrum-rechts beleid “progressief” (zoals de Open Vld zichzelf trouwens ook noemt).
Bovendien is het vertrouwen in politici en partijen gelukkig niet altijd even groot. De bezigheden van kunstenaars, mediafiguren en het middenveld kunnen vaak op meer krediet rekenen dan de mediageile stunten van veel politici. Het sukses van het VB is vooral electoraal van aard geweest. Het aantal lidmaatschappen van de partij was en is weliswaar schandelijk groot, maar een massabeweging is extreem-rechts vooralsnog niet geworden in Vlaanderen.
Bovendien is er binnen het partijlandschap een verschuiving aan de gang die tijdens de Vlaamse parlementsverkiezingen van volgende zomer weleens voor verassingen zou kunnen zorgen. Ook al blijft het vooral markteconomische éénheidsworst, de verschuivingen in het partijlandschap en het einde van de kartels maakt de uitslag van 6 juni onvoorspelbaar en belangrijk genoeg om in het oog te houden. Indien er links van CD&V en Open Vld vier of vijf partijen ontstaan, dan zouden zij op termijn weleens samen bijna evenveel stemmen kunnen behalen als vergelijkbare partijen en bewegingen in de ons omringende regio's. De electorale dominantie van de sp.a top lijkt immers voorlopig gebroken, en dat is maar goed ook.
Of die potentiële partijen ook veel leden gaan aantrekken is echter maar de vraag. In een televisiedemocratie als de Belgische draait er nog weinig om het belang van partijmilitanten. En veel links-progressieve mensen hebben terecht genoeg van het (over het algemeen) zootje ongeregeld dat hen verzoekt om ze te helpen in het parlement te geraken.